Σίγκμουντ Φρόυντ: ο θεμελιωτής της ψυχανάλυσης,

Με αφορμή σαν σήμερα 6 Μαΐου 1856 την γέννηση του Αυστριακού νευρολόγου και ψυχιάτρου Σίγκμουντ Φρόυντ σας παραθέτουμε μερικά βιογραφικά στοιχεία και αποφθέγματα του.

Θεωρείται ως ο θεμελιωτής της ψυχανάλυσης, η οποία ήταν ταυτόχρονα μια θεωρία της ανθρώπινης ψυχής, μια θεραπευτική μέθοδος για την ανακούφιση από τις ασθένειές της, αλλά και μια οπτική για την ερμηνεία του πολιτισμού και της  κοινωνίας. Ανακαλύπτοντας το υποσυνείδητο το 1896, ξεκίνησε μια επανάσταση που σφράγισε τον 20ό αιώνα. Λίγες προσεγγίσεις έχουν προκαλέσει τόσο πολλές αντιδράσεις όσο η ψυχανάλυση, ίσως γιατί ήταν η τρίτη μεγάλη ανατροπή στην αντίληψή του ανθρώπου για τον εαυτό του. Μετά τον Κοπέρνικο που έδειξε ότι η Γη δεν είναι το κέντρο του Σύμπαντος, μετά τον Δαρβίνο που ανακάλυψε ότι ο άνθρωπος δεν είναι παρά άλλος ένας κρίκος στην εξέλιξη των ζώων, ο Φρόιντ αποκάλυψε το υποσυνείδητο που, κρυμμένο στα βάθη της ψυχής, ενεργεί εν αγνοία μας.

Ο  Φρόυντ γεννήθηκε  στο Φράιμπεργκ της Μοραβίας (σημερινό Πρζίμπορ Τσεχίας), τότε τμήμα της Αυστρο - Ουγγαρίας των Αψβούργων. από γονείς εβραϊκής καταγωγής. Ο πατέρας του Γιάκομπ Φρόιντ   ήταν έμπορος υφασμάτων και η μητέρα του Αμαλία Νάτανσον φρόντιζε τα του οίκου.

Εχοντας ήδη εντοπίσει τη σχέση μεταξύ υστερίας και καταπιεσμένης σεξουαλικότητας, ο Φρόυντ επιστρέφει στη Βιέννη το 1886 και αναλαμβάνει την πρώτη ασθενή του. Αφηγούμενη τις τραυματικές εμπειρίες της, η νεαρή κοπέλα απαλλάσσεται σιγά -σιγά από τα συμπτώματα της αρρώστιας της (παράλυση, παραισθήσεις). Με τη μέθοδο του ελεύθερου συνειρμού, ο λόγος μπορεί να εξερευνήσει τα βάθη του ασυνειδήτου του ανθρώπου το οποίο, σύμφωνα με τον Φρόιντ, κυριαρχείται από τις ορμές που σχηματίζονται στην παιδική ηλικία και η συζήτηση για τις απωθημένες επιθυμίες οδηγεί στην εκτόνωση της ψυχικής πίεσης και στη θεραπεία. Από την «κλασική» μέθοδο της ύπνωσης του ασθενούς εκείνοε κρατάει τελικά μόνο το ανάκλιντρο, το γνωστό «ψυχαναλυτικό ντιβάνι». Ετσι γεννήθηκε η ψυχανάλυση ως θεωρία και θεραπεία για την ανακούφιση της ανθρώπινης ψυχής. 

Ο Φρόιντ έγραψε ότι η libido, η σεξουαλικότητα μας, φιλτράρει τα πάντα από την παιδική ηλικία ακόμη. Μίλησε για το μικρό αγοράκι που επιθυμεί να σκοτώσει τον πατέρα του και να κοιμηθεί με τη μητέρα του (οιδιπόδειο σύμπλεγμα) και για τις ανεξέλεγκτες ορμές  από τις οποίες κυριαρχείται ο άνθρωπος.

Ο 20ος αιώνας ανοίγει για τον Φρόιντ με την έκδοση της «Ερμηνείας των Ονείρων», το βιβλίο στο οποίο  υποστηρίζει ότι «τα όνειρα είναι ο βασιλικός δρόμος προς το υποσυνείδητο». Περιγράφοντας το υποσυνείδητο σαν ένα πνευματικό πηγάδι γεμάτο από καταπιεσμένα τραύματα, ορμές και άγχη που, χωρίς να το ξέρουμε, επηρεάζουν την καθημερινή μας συμπεριφορά, θεωρεί ότι ο ασθενής πρέπει να «ανασύρει από τα βάθη» τις παιδικές μνήμες, χρησιμοποιώντας τα όνειρα και τον ελεύθερο συνειρμό σαν γέφυρα με αυτόν τον ξεχασμένο κόσμο.

Μέσα στη φρίκη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αναπτύσσει τη θεωρία του για τον ρόλο τού Υπερεγώ, το οποίο «παράγει αισθήματα ενοχής», ενώ συμπληρώνει τη γενική θεωρία του επιχειρώντας να εξηγήσει «αυτή την ατελείωτη σειρά των συγκρούσεων που σημάδεψαν την παγκόσμια ιστορία». Στο ένστικτο της ζωής (Eros) αντιπαραθέτει την ορμή του μίσους και της καταστροφής  (θανάτου - Thanatos). Είδε τους φόβους του για «το παράλογο πίσω από την βιτρίνα του πολιτισμού» να επαληθεύονται δύο δεκαετίες αργότερα, όταν οι ναζιστές έκαψαν τα βιβλία του το 1933, ως «καρπούς της εβραϊκής επιστήμης».

Το 1938, όταν ναζιστές προσαρτούν την Αυστρία, ο Σίγκμουντ μεταναστεύει στη Μεγάλη Βρετανία μαζί με την κόρη του Αννα. Ένα χρόνο αργότερα, στις 23 Σεπτεμβρίου 1939,  θα αφήσει την τελευταία του πνοή στο Λονδίνο, χτυπημένος από τον καρκίνο.  Ο Φρόυντ ήταν παντρεμένος από το 1886 με την Μάρτα Μπέρναϊς, με την οποία απέκτησε έξι παιδιά, ένα από τα οποία η Άννα Φρόυντ επρόκειτο να διαπρέψει αργότερα  ως ψυχαναλύτρια.

Η ψυχανάλυση, το δημιούργημα του Φρόυντ, εξακολουθεί να διχάζει μέχρι σήμερα. Οι υποστηρικτές της τη θεωρούν «τη σημαντικότερη θεωρητική εξέλιξη του 20ού αιώνα». Οι επικριτές της υποστηρίζουν ότι είναι περισσότερο θεωρία παρά επιστήμη. Γεγονός είναι, ότι όπως γράφει ο γάλλος συγγραφέας και ψυχαναλυτής Μισέλ Πλον, ότι «δεν μπορούμε πλέον να σκεφθούμε με τον ίδιο τρόπο μετά τον Φρόιντ. Αυτή η θεραπευτική μέθοδος άλλαξε τον κόσμο».

•  Αποφθέγματα και ρήσεις της προσωπικότητας αυτής:

«Η άρνηση της ελευθερίας της θέλησης κάνει αδύνατο το θρίαμβο της ηθικής.»

«Καθώς προχωρούμε στη ζωή, μαθαίνουμε τα όρια των ικανοτήτων μας.»

«Ο άνθρωπος που κατακτάει δραστήρια το αντικείμενο της ερωτικής του επιθυμίας, δείχνει συνήθως την ίδια δραστηριότητα και την ίδια επιμονή στην επιδίωξη και των άλλων σκοπών της ζωής του.»

«Όπου και να πάω ανακαλύπτω ότι ένας ποιητής έχει πάει εκεί πριν από μένα.»

«Πίσω από κάθε ισχυρή γυναίκα, κρύβεται ένας τυραννικός πατέρας»

«Τα μεγάλο ερώτημα, στο οποίο δεν έχω καταφέρει ν' απαντήσω, παρά τα τριάντα χρόνια έρευνας στη γυναικεία ψυχή, είναι “Τι θέλει μια γυναίκα;”»

«Το έγκλημα δεν πρέπει να τιμωρείται σαν μια προσβολή προς το Θεό, μα σαν μια κοινωνική απειλή.»